Door: mw. D. Dotsios
Stelt u zich eens voor, u rijdt ’s avonds terug van een gezellig feestje. U heeft net een wijntje te veel gedronken, maar u denkt dat u dat kleine stukje met de auto wel redt. Onderweg rijdt u een politiefuik in. De gezellige avond krijgt een vervelend einde. U heeft een slok te veel op en krijgt meteen een strafbeschikking thuisgestuurd. Die baan als taxichauffeur waar u voor wilde solliciteren, kunt u wel vergeten.
Steeds vaker moeten mensen een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) aanvragen voor hun beoogde baan. Een VOG is volgens de screeningsautoriteit Justus – een organisatie die onderzoekt of personen of organisaties in het verleden iets gedaan hebben – ‘een verklaring waaruit blijkt dat uw gedrag in het verleden geen bezwaar vormt voor het vervullen van een specifieke taak of functie in de samenleving’. Alleen als u geen strafbaar feit heeft gepleegd dat relevant is voor de betreffende functie, krijgt u een VOG. Vooral de taxibranche en de zorgsector vragen vaak om een VOG. Op dit moment kan een afgifte alleen geweigerd worden op basis van justitiële gegevens. In dat geval worden politiegegevens ter inkleuring van de justitiële gegevens gebruikt. Voorbeelden van politiegegevens zijn de werk- en gezinssituatie of dagbesteding. In 2015 zijn ongeveer 800.000 VOG-aanvragen ingediend, waarvan 3030 aanvragen zijn afgewezen.
Staatssecretaris Dijkhoff wil het in de toekomst voor bepaalde functies mogelijk maken dat de screeningsautoriteit ook op basis van andere bronnen een VOG kan afwijzen. De staatssecretaris doelt vooral op functies binnen de sector Veiligheid en Justitie. Hij geeft aan dat deze functies een zeer hoge mate van integriteit vereisen. Voorbeelden zijn het Openbaar Ministerie, de Dienst Justitiële Inrichtingen en het gevangeniswezen. Met de nieuwe VOG-regeling zouden deze sectoren een kijkje kunnen nemen in politiegegevens. Deze gegevens mogen tijdens een sollicitatie worden geraadpleegd, maar ook tijdens een ander moment van het dienstverband van de betreffende persoon. De staatssecretaris geeft aan dat er een aantal randvoorwaarden is voor deze periodieke screening. Een belangrijke randvoorwaarde is de proportionaliteit. Dat wil zeggen dat gekozen moet worden voor een screening die past bij de aanwezige risico’s binnen een bepaalde sector.
De staatssecretaris stelt dat met de toekomstige VOG-regeling een veilige en rechtvaardige samenleving bereikt kan worden. Hierbij staat het integer handelen van burgers, bedrijven en overheden centraal. Niet iedereen is het eens met deze omstreden regeling. Strafrechtadvocaat Sébas Diekstra vindt het ‘zeer gevaarlijk dat de overheid straks zelf bepaalt of iemand zich schuldig heeft gemaakt aan bepaalde feiten. Zeker nu het gaat om feiten die mogelijk als strafbaar zouden kunnen worden aangemerkt, moet die toetsing bij een strafrechter blijven’.[1] Diekstra is van mening dat de rechtsstaat op deze manier wordt uitgehold. Politiegegevens zullen namelijk niet meer altijd door de strafrechter worden beoordeeld, maar door een overheidsorgaan. Dit is een dubieuze zaak, want in de Nederlandse rechtsstaat hoort een onpartijdige en onafhankelijke strafrechter naar dit soort feiten te kijken.
Gaat deze nieuwe VOG-regeling niet te ver in de bescherming van de samenleving? Gaan we naar een veiligheidsmaatschappij waarin continu iedereen gescreend wordt? Het lijkt erop dat de staatssecretaris een afweging maakt tussen de veiligheid van het collectief en de privacy van het individu.
[1] http://www.crimesite.nl/verklaring-omtrent-gedrag-makkelijker-geweigerd/.